Đạo làm người nhân đức của cổ nhân: Trí tuệ sâu rộng đúng đắn cho đời sau
🔻 1. Hành đức cao quý ở lòng biết hiếu thảo, tu dưỡng khó khăn trong lúc cô đơn
Hành đức tỏa sáng khắp nơi nhưng nếu quên đi việc hiếu thảo, công đức đó không có ý nghĩa. Điều quan trọng trong đạo làm người nhân đức của cổ nhân là luôn nhấn mạnh việc hiếu thảo với cha mẹ mới là quan trọng nhất. Việc hiểu đúng khái niệm hiếu thảo cũng không kém phần quan trọng, chỉ việc nuôi dưỡng mà không hiểu sâu về hiếu thảo là quá hạn chế.
Dù không cần phải gần gũi, nhưng hành đức tốt sẽ ghi dấu lại trong lòng người, làm cho cha mẹ tự hào, hạnh phúc và sống lâu hơn mới là điều đáng làm. Hoặc hướng dẫn cha mẹ hiểu đạo, hiểu cuộc sống, hiểu nhân quả để sống một cuộc sống thiện lành trong những ngày cuối đời cũng là một hành động mang lại công đức lớn... Đó mới là ý nghĩa thực sự của việc hiếu thảo, một khái niệm không dễ hiểu nhưng lại vô cùng quan trọng.
Câu 'Tu dưỡng khó khăn trong lúc cô đơn' ám chỉ việc mỗi người thích tỏ ra mình hoàn hảo khi có người khác, nhưng lại dễ rơi vào sai lầm khi ở một mình vì cho rằng không ai biết. Nhưng những người có đạo đức và tinh thần cao quý luôn tự xem xét và tự cải thiện bản thân mỗi ngày, dạy dỗ con người để tự rèn luyện, trở thành người có phẩm chất tốt, nhân từ, trung thực và lương thiện...
🔻 2. Người quân tử tích lũy nhiều nhưng chỉ sử dụng ít
Người xưa đã nói: 'Quân tử tích lũy nhiều nhưng chỉ dùng ít' (Tạm dịch: Người quân tử tích lũy nhiều nhưng chỉ sử dụng ít).
Người quân tử luôn coi trọng việc tích lũy từ tiền bạc đến kiến thức, kinh nghiệm mà không lãng phí thời gian, tiền bạc cho những việc không cần thiết.
Một người có đạo đức vẹn toàn sẽ không ngừng học hỏi nhưng ít khi phô trương cái sở học đó ra ngoài vì người tốt không khoe khoang, người khoe khoang không tốt. Họ chỉ sử dụng đúng phần nhỏ những gì họ biết, họ giỏi. Điều này cũng là đạo lý khiêm tốn, khiêm nhường, không tự cho mình là số một.
Trong cuốn 'Hạc lâm ngọc lộ' của La Đại Kinh thời Tống có câu: 'Một ngày một đồng, nghìn ngày nghìn đồng, thừng cưa gỗ đứt, nước chảy đá mòn'. (Tạm dịch: Tiền bạc tích lũy từng chút một, từng bước từ việc nhỏ thành việc lớn, không mong đợi kết quả nhanh chóng sau một ngày hai đêm. Thực tế, hầu hết mọi người thất bại không phải vì họ không giỏi hoặc không đủ may mắn mà vì họ dễ dàng bỏ cuộc, không kiên trì đến cùng.
🔻 3. Trân trọng sự chân thành ở trong giao tiếp, quý sự khiêm nhường ở trong hành động
Trong đối nhân xử thế, quan trọng nhất đó là sự chân thành. Khi hai người thường có quan điểm khác nhau, vẫn tiếp thu những ý kiến khác đưa ra, từ đó dẫn đến chữ "hợp", chứ không phải tranh cãi mà dẫn đến mất lòng nhau.
Sự chân thành sẽ làm rung cảm người đối diện chứ không phải những lời hoa văn nhưng không thực tế. Đó cũng là cách để duy trì tình cảm lâu dài giữa người với người.
Đối xử với nhau chân thành sẽ không tính toán, mưu mô, trục lợi mà luôn giữ tâm trong sáng vô tư và hết lòng vì người. Thậm chí sẵn sàng chịu thiệt thòi về mình, sẵn sàng khoan dung rộng lượng.
"Xử thế quý ở khiêm tốn" nghĩa là dù mình là ai cũng phải thể hiện sự khiêm nhường, đừng tỏ ra rằng mình hiểu biết hơn hay khôn ngoan, giàu có hơn, vì việc đó thật vô nghĩa trong việc xây dựng mối quan hệ tốt đẹp. Thay vào đó, có cơ hội, hãy nghe nhiều hơn, nhìn nhiều và học nhiều hơn.
Người khiêm tốn biết sống một đời bình an, không ngã lòng bởi hư vinh vụt sáng, không mê đắm trong bóng trăng ảo ảnh.
🔻 4. Sử dụng người như sử dụng công cụ, tận dụng khả năng đặc biệt của họ
Cổ nhân có câu: 'Dùng người như dùng công cụ, nhưng cũng biết đến sở trường của từng người' nghĩa là sử dụng người giống như sử dụng công cụ, hiểu rõ khả năng đặc biệt của từng người để tận dụng chúng.
Mỗi người đều có một khả năng riêng, nếu không được đặt ở đúng vị trí sẽ trở nên vô dụng. Ngay cả vật phẩm cũng vậy, không thể mang một cái rìu để chặt cá hoặc không thể mang một cái dao nhỏ để đốn cây lớn trong rừng... Mỗi vật phẩm đều có ích nếu sử dụng đúng mục đích của nó.
Việc đánh giá đúng khả năng của người khác là quan trọng nhất đối với một người lãnh đạo vì sử dụng sai người không chỉ tốn công mà còn không có ích. Sử dụng nhân tài cũng phải dựa vào khả năng đặc biệt của mỗi người, không chỉ phát huy hết tác dụng của nhân tài mà còn phải có nhân tài dư thừa. Nếu không nhìn ra ưu điểm mà chỉ thấy nhược điểm của họ, thì trên thế giới này không có ai có thể sử dụng được.
🔻 5. Đời người là những duyên phận, công việc là sự cơ duyên
Cuộc sống này không ai hoàn hảo, vì vậy người tỏ ra tốt đẹp nhất thường là người dại dột nhất, luôn phải che dấu đi những sai lầm của mình, không thể yên bình trong lòng.
Nước trong không có cá, nếu quá nghiêm túc, khôn ngoan, nghiêm khắc sẽ không có ai dám đến gần.
Thực ra, việc giả vờ ngốc nghếch mới có thể dễ dàng kiểm soát được, dễ dàng từ bỏ khi cần. Không ít cổ nhân đã cố tình giả ngu ngốc để tránh những nguy hiểm lớn trong cuộc đời.
Trong “Sử ký” có viết về lời khuyên của Lão Tử cho Khổng Tử: “Giữ gìn của cải sẽ khiến người ta cho rằng bạn không có gì, người quân tử dù trí tuệ nhưng vẻ ngoài khiêm tốn sẽ làm người khác nghĩ rằng họ ngu ngốc.”, nghĩa là những người buôn bán thông minh thường giữ giá trị của họ kín đáo khiến người khác nghĩ họ không có gì, người quân tử dù trí tuệ nhưng sự khiêm tốn ngoại hình sẽ khiến người khác nghĩ rằng họ ngu ngốc.
Khổng Tử còn cho rằng, một người phải bỏ khí kiêu ngạo và tâm dục vọng thì mới có thể trở thành thánh nhân. Điều này được gọi là “Bậc đại trí giả ngu”.
🔻 6. Tâm thiện là quý, công việc tận tâm mới quý
Điều quý nhất trong một người chính là tâm thiện, trong công việc thì sự tận tâm mới là đáng quý nhất.
Cổ nhân có câu: “Hưởng thụ vật chất khiến một người khoái hoạt nhất thời, còn tâm thiện khiến một người hạnh phúc cả đời”. Điều này nghĩa là tâm thiện là một cảm xúc tốt nhất cần được giữ gìn, nuôi dưỡng bởi nó sẽ giúp ta hạnh phúc cả đời.
Cuộc sống có thăng trầm, nhưng người có tâm thiện sẽ không bị ảnh hưởng hay làm phiền bởi mọi khó khăn. Do đó, họ có được sự bình yên, hạnh phúc mà cả người giàu sang cũng không hẳn đều có được.
🔻 7. Không có sự cố gắng không có thành công, không có lòng bền không có ước mơ
Trong lá thư dạy con của mình, Gia Cát Lượng đã viết: 'Không đạm bạc thì không có thể sáng chí, không tĩnh lặng thì không thể suy nghĩ xa xôi' (tạm dịch).
Những người chỉ tập trung vào việc thỏa mãn bản thân từ ăn uống, tiêu dùng thì khó có thể suy nghĩ thông suốt. Người không có bình tĩnh, không yên bình trong lòng thì khó mà có được tầm nhìn xa trông rộng.
Theo cổ nhân, một trong những phẩm chất quý giá của bậc quân tử là đạm bạc, giản đơn. Họ cho rằng cách sống thẳng thắn này không chỉ tốt cho sức khỏe mà còn tốt cho việc tu dưỡng tâm hồn.
Đạm bạc không phải là sống một cuộc sống nghèo khó mà là biết đủ, cơm đủ ăn, áo đủ mặc, còn lại sống với đạo, tùy duyên hành xử, xa vòng lợi danh, giữ trọn khí tiết.
Sự yên bình trong tâm hồn luôn được đánh giá cao vì nó phản ánh quá trình tu dưỡng của một người.
🔻 8. Khắp nơi đều là vàng, một phân bản lĩnh một phân bạc
'Khắp nơi đều là vàng' nghĩa là mọi nơi đều có cơ hội, quan trọng là bạn có bản lĩnh hay không. Hơn nữa, chỉ khi kiếm sống bằng chính bản lĩnh của mình thì bạn mới có thể làm việc một cách tâm huyết.
Vì vậy, đừng trách rằng mình không may mắn, chỉ là chưa cố gắng hết sức mà thôi. Trong cuộc sống này, ai cũng có phần của mình, nhưng ít ai tìm kiếm nó, chỉ biết ngồi đó than thở và trách phận.
Câu: 'Một phân bản lĩnh một phân bạc' nghĩa là nếu bạn có một phần bản lĩnh thì bạn có thể nhận được một phần bạc. Ông trời luôn công bằng, một người có ba phần bản lĩnh nhưng ăn mười phần cơm thì chắc chắn là đang gian lận để có được điều đó. Vì vậy, có giàu sang nhưng không sống thoải mái.
🔻 9. Biếu cha mẹ 12 lạng, con cháu trả lại bạn cả cân
Câu này nhấn mạnh việc đối đãi với cha mẹ, vì con cái sẽ đối đãi với bạn tương tự trong tương lai.
Khi đi đâu cũng nhớ về nguồn gốc, vì trong gia đình, ông bà là rễ cây, cha mẹ là cành lá, con cái là quả ngọt. Chỉ khi bạn chăm sóc cho rễ thì cành lá mới tươi tốt, quả mới ngọt và có nhiều dinh dưỡng.
Khi phụng dưỡng cha mẹ, con cái đang hướng về họ, cha mẹ hiếu thuận tôn trọng người lớn đang làm mẫu cho con cái.
Con cái học hiểu hiếu từ hành động của cha mẹ. Trong gia đình, nếu cha mẹ tôn trọng người già, thì con cái sẽ tôn trọng cha mẹ, và gia đình sẽ hòa thuận và ấm cúng.
🔻 10. Thành tâm thì sẽ linh nghiệm, chỉ có phẩm đức cảm động được Trời
Người xưa có câu: Tiểu phú do nhân, đại phú do Thiên, tức là những việc nhỏ chúng ta có thể quyết định, nhưng những việc lớn là do ông trời quyết định.
Vì vậy, trong mọi việc, cần phải tập trung, nỗ lực và đối xử với mọi người một cách thiện lương. Chăm chỉ không đủ, phải biết suy nghĩ cho người khác, tránh lòng tham, khi thành tâm trong đối xử thì sẽ thành công, mọi sự sẽ linh nghiệm.
Tận tâm trong công việc là cách thể hiện trách nhiệm, phẩm đức nghề nghiệp và giữ vững chữ tín. Cổ ngữ có câu: “Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên”, vậy nên, không quan trọng là làm gì, miễn là có thể tận tâm hết mình thì dù thành công hay thất bại trong lòng chúng ta cũng không hối tiếc.
Nhất là những người có phẩm đức cao, ngay cả trời cũng sẽ cảm phục. Giữ vững lòng lương thiện có thể cảm hóa lòng người, và được trời phúc là điều chắc chắn.
